Antieke zilveren kiddush cup – Habsburgse Keizerrijk, Krakau (1872–1922)
Deze fraaie kiddush cup is een authentiek voorbeeld van zilverwerk uit het Habsburgse Keizerrijk, vervaardigd en gekeurd in de periode 1872 tot 1922. Het stuk heeft een zilvergehalte van 800/1000, conform de standaarden die binnen het rijk werden gehanteerd.
De cup is gekeurd door de keurkamer van Krakau, een belangrijk regionaal centrum voor zilverkeuring binnen het Habsburgse rijk. Het aanwezige meesterteken Marcin Jarra wijst op de maker en staat garant voor degelijk vakmanschap en traditionele afwerking.
Marcin Jarra, geboren in 1852, begon zijn loopbaan in de gerenommeerde metaalfabriek Norblin in Warschau. Omstreeks 1885 werd hij, samen met M. Jakubowski, naar Krakau gestuurd om daar een nieuwe vestiging van het Warschause bedrijf op te zetten. Niet lang daarna nam Jarra het bedrijf volledig over en zette hij de productie zelfstandig voort.
Zijn atelier specialiseerde zich in zilveren huishoudelijke voorwerpen, kerkelijk zilver en Judaica. De onderneming groeide snel uit tot een groot succes, mede omdat Krakau tot dat moment geen belangrijke werkplaatsen kende voor de vervaardiging van zilverwerk voor zowel dagelijks als religieus gebruik. Het bedrijf ontwikkelde zich daardoor tot een toonaangevende producent in de regio.
Ook vandaag de dag zijn in Krakau nog talrijke objecten uit Jarra’s atelier terug te vinden, waaronder suikerpotten, sauskommen en complete bestek- en serviesdelen. In kerken zijn onder meer kelken en kleinere liturgische stukken van zijn hand bewaard gebleven.
Het werk van Marcin Jarra werd hoog gewaardeerd vanwege de uitstekende artistieke vormgeving en technische kwaliteit. In 1892 ontving hij een zilveren medaille op de tentoonstelling in Lviv, gevolgd door diverse andere onderscheidingen. Het succes van zijn onderneming bleek verder uit de oprichting van een tweede fabriek in Lviv in 1893.
Deze kiddush cup combineert religieuze betekenis met Europese geschiedenis en ambachtelijke kwaliteit. Geschikt voor gebruik tijdens sjabbat en feestdagen, maar ook zeer aantrekkelijk voor verzamelaars van Judaica en historisch zilver uit Midden- en Oost-Europa.
Een elegant en betekenisvol object met duidelijke herkomst en tijdloze uitstraling.
De beker heeft lichte gebruikssporen.
Hoogte: 4 cm. Diameter: 3,5 cm.
Gewicht: 12,4 gram.
Provenance: Afkomstig uit de collectie van Devotionalia.
Wat is Kiddush?
Kiddush ("heiliging") is een korte ceremonie waarbij 's avonds, aan het begin van de sabbat en andere feestdagen, een gebed wordt uitgesproken over een beker wijn. Het gebed wordt uitgesproken door de heer des huizes in aanwezigheid van het hele gezin, direct na terugkomst van de synagoge, vóór de avondmaaltijd, en wordt de volgende ochtend herhaald. Het gebed bestaat uit twee zegeningen: één over de wijn en één over de sabbat of een andere feestdag. De vader gebruikt de Kiddush-beker met de juiste inhoud, en alle gezinsleden hebben hun eigen, kleinere Kiddush-beker. Dit wordt als gezonder beschouwd dan rechtstreeks uit dezelfde grote, gemeenschappelijke Kiddush-beker te drinken.
De Aish Rabbi antwoordt: De reden voor het delen van de wijn (of druivensap) is dat de Wijzen aanbevelen om deel te nemen aan een "beker van zegening" (kos shel bracha) – dat wil zeggen, een beker die is gebruikt voor een mitswa ("gebod"). Zo wordt de "zegening" gedeeld met de andere aanwezigen. Daarom schenkt iemand na het uitspreken van de Kiddush meestal wat wijn uit zijn eigen beker, die vervolgens in kleinere bekers wordt geschonken voor de aanwezigen.
Het is belangrijk om de wijn op de juiste manier te delen. De gastheer dient wat wijn uit zijn eigen beker te schenken voordat hij zelf begint te drinken. Niet alleen wordt het drinken uit andermans beker door velen als afstotend ervaren, maar er mag ook alleen zuivere wijn worden gedeeld. Zodra iemand eruit gedronken heeft, wordt de wijn als pagum (letterlijk: "gebrekkig") beschouwd en is deze niet meer geldig voor de Kiddush – en alleen geldige wijn schenkt een zegen wanneer deze wordt gedeeld. Als alternatief kan de persoon die de Kiddush uitspreekt, zijn eigen beker doorgeven nadat hij gedronken heeft. Hoewel er al uit die wijn gedronken is, wordt deze, omdat hij zich nog in de originele beker bevindt, niet pagum en mag hij worden gedeeld.
Als de gastheer wijn uit zijn eigen beker schenkt voordat hij begint te drinken, moet hij ervoor zorgen dat hij slechts een klein beetje schenkt – zodat hij ook na het uitschenken nog steeds de volledige vereiste hoeveelheid revi'it in zijn beker heeft. (Zie dit eerdere antwoord over de benodigde hoeveelheid wijn.) Als zijn beker klein is en er veel gasten zijn, is een veelgebruikte oplossing om van tevoren een hoeveelheid wijn uit de fles in een aparte beker te schenken en vervolgens een beetje Kiddush-wijn in die beker te schenken voordat deze met anderen wordt gedeeld.
Tot slot moeten de aanwezigen wachten met het drinken van de wijn die ze hebben gekregen totdat de gastheer zelf begint te drinken. Sterker nog, nadat de gastheer wat wijn uit zijn beker in een tweede beker heeft geschonken, moet hij die meteen opdrinken voordat hij de ingeschonken wijn met anderen deelt.
