Zilveren kiddush beker, Erfgenamen I.E. Zakhoder, Berdichev, 1907

Zeldzame zilveren kiddush cup – Berdichev (Kiev Assay Office), 1907

Deze bijzondere kiddush cup is een historisch en verzamelwaardig object uit 1907, gekeurd in Berdichev door het Kiev Assay Office. De cup draagt een uitzonderlijke en goed gedocumenteerde combinatie van keurmerken die uitsluitend in dit jaar werd gebruikt.

Het meesterteken Н over ИЕЗ staat voor Наследники И.Е. Заходера (Heirs of I.E. Zakhoder). Israel Yeselevich Zakhoder was eigenaar van een zilverwarenfabriek en een gerenommeerde producent van Judaica. Na zijn overlijden in 1907 werd het atelier voortgezet door zijn erfgenamen, wat tot uiting komt in de toevoeging van de letter “Н” (Nasledniki / Erfgenamen) aan het oorspronkelijke ИЕЗ-merk. Dit maakt deze kiddush cup direct te dateren en extra zeldzaam.

Naast het meesterteken zijn de medailles van een tentoonstellingswinnaar afgebeeld bij het Н-ИЕЗ-merk, een verwijzing naar de erkenning en kwaliteit van het atelier. Rechts van het gekeurde hoofd staan de initialen ЛО, behorend bij Лев Олекс (Lev Oleks), manager van het Kiev Assay Office. Deze specifieke combinatie van hallmarks werd alleen in 1907 gebruikt, het jaar van Zakhoders overlijden. Voor een duidelijkere weergave van het keurmerk wordt verwezen naar de bijlage.

De geschiedenis achter dit stuk is bijzonder rijk. Het Israel Yeselevich Zakhoder Silver Workshop (ИЕЗ) werd begin jaren 1890 gedwongen Moskou te verlaten vanwege strenge maatregelen tegen Joden en vestigde zich in Berdichev. Ook het zilveratelier van Girsh Ravkin (ГР), schoonzoon van Zakhoder, verhuisde naar deze stad. Na het overlijden van Israel Yeselevich werden beide ateliers samengevoegd onder leiding van Ravkin.

Deze kiddush cup is niet alleen een functioneel ritueel object, maar ook een tastbaar stuk Joodse geschiedenis, vakmanschap en veerkracht. Een uitzonderlijke aanwinst voor liefhebbers van Judaica, Russisch zilver en museale objecten.

De beker heeft gebruikssporen overeenkomstig de leeftijd.

Hoogte: 5,5 cm. Diameter: 4,5 cm.

Gewicht: 30,4 gram. 

Provenance: Afkomstig uit de collectie van Devotionalia.

Wat is Kiddush?

Kiddush ("heiliging") is een korte ceremonie waarbij 's avonds, aan het begin van de sabbat en andere feestdagen, een gebed wordt uitgesproken over een beker wijn. Het gebed wordt uitgesproken door de heer des huizes in aanwezigheid van het hele gezin, direct na terugkomst van de synagoge, vóór de avondmaaltijd, en wordt de volgende ochtend herhaald. Het gebed bestaat uit twee zegeningen: één over de wijn en één over de sabbat of een andere feestdag. De vader gebruikt de Kiddush-beker met de juiste inhoud, en alle gezinsleden hebben hun eigen, kleinere Kiddush-beker. Dit wordt als gezonder beschouwd dan rechtstreeks uit dezelfde grote, gemeenschappelijke Kiddush-beker te drinken.

De Aish Rabbi antwoordt: De reden voor het delen van de wijn (of druivensap) is dat de Wijzen aanbevelen om deel te nemen aan een "beker van zegening" (kos shel bracha) – dat wil zeggen, een beker die is gebruikt voor een mitswa ("gebod"). Zo wordt de "zegening" gedeeld met de andere aanwezigen. Daarom schenkt iemand na het uitspreken van de Kiddush meestal wat wijn uit zijn eigen beker, die vervolgens in kleinere bekers wordt geschonken voor de aanwezigen.

Het is belangrijk om de wijn op de juiste manier te delen. De gastheer dient wat wijn uit zijn eigen beker te schenken voordat hij zelf begint te drinken. Niet alleen wordt het drinken uit andermans beker door velen als afstotend ervaren, maar er mag ook alleen zuivere wijn worden gedeeld. Zodra iemand eruit gedronken heeft, wordt de wijn als pagum (letterlijk: "gebrekkig") beschouwd en is deze niet meer geldig voor de Kiddush – en alleen geldige wijn schenkt een zegen wanneer deze wordt gedeeld. Als alternatief kan de persoon die de Kiddush uitspreekt, zijn eigen beker doorgeven nadat hij gedronken heeft. Hoewel er al uit die wijn gedronken is, wordt deze, omdat hij zich nog in de originele beker bevindt, niet pagum en mag hij worden gedeeld.

Als de gastheer wijn uit zijn eigen beker schenkt voordat hij begint te drinken, moet hij ervoor zorgen dat hij slechts een klein beetje schenkt – zodat hij ook na het uitschenken nog steeds de volledige vereiste hoeveelheid revi'it in zijn beker heeft. (Zie dit eerdere antwoord over de benodigde hoeveelheid wijn.) Als zijn beker klein is en er veel gasten zijn, is een veelgebruikte oplossing om van tevoren een hoeveelheid wijn uit de fles in een aparte beker te schenken en vervolgens een beetje Kiddush-wijn in die beker te schenken voordat deze met anderen wordt gedeeld.

Tot slot moeten de aanwezigen wachten met het drinken van de wijn die ze hebben gekregen totdat de gastheer zelf begint te drinken. Sterker nog, nadat de gastheer wat wijn uit zijn beker in een tweede beker heeft geschonken, moet hij die meteen opdrinken voordat hij de ingeschonken wijn met anderen deelt.